نحله و اجرت المثل ایام زوجیت چیست و چطور به زن تعلق می گیرند؟ - مجله جگوار

منظور از اجرت المثل چیست؟

اجرت المثل به معنای پرداختن اجرت کار هایی است که زن در خانه شوهر انجام داده است. درحالی که موظف به انجام آن کار ها نبود، براساس یک قاعده کلی عمل انسان محترم و مستحق اجرت است؛ بنابراین کسی که کاری را برای دیگری انجام می دهد، مستحق اجرت است، مگر اینکه قصد تبرع (مجانی بودن) داشته باشد. در این موارد شوهر موظف به پرداخت اجرت المثل این کار ها است. این اجرت به حکم قانون و متناسب با کار هایی است که زن در خانه انجام داده است و پرداخت آن ارتباطی با دارایی شوهر ندارد و در هر صورت باید پرداخت شود.

توجه به این نکته لازم است که در روابط خانوادگی این فرض وجود دارد که قرار نیست زن از شوهر خود بابت کار هایی که در خانه او انجام می دهد، دستمزدی دریافت کند؛ اما قانون گذار با طرح عنوان اجرت المثل در مباحث قانونی قصد تفهیم این موضوع را دارد که زن موظف به انجام کار های منزل نیست و در صوت انجام هرگونه اقدامی در منزل می تواند اجرت المثل مربوط به آن را دریافت کند و به بیان دیگر در صورت مطالبه اجرت المثل باید اجرت او را پرداخت کرد.

گفتنی است که اثبات اینکه مرد دستور انجام کار های خارج از وظیفه زن را به وی داده بر عهده زن است که کار بسیار سختی است. اما اصل بر این است که کار های خارج از وظیفه بدون قصد تبرع بوده است بنابراین زن لازم نیست ثابت کند که در انجام کار های مذکور قصد دریافت اجرت داشته است.

شرایط پرداخت اجرت المثل

1- طلاق به درخواست زوجه نباشد.

2- طلاق به دلیل تخلف زن از وظایف زناشویی و سوء اخلاق او نباشد.

3- انجام کار های منزل شرعاً به عهده زوجه نبوده باشد.

4- انجام کار ها به دستور زوج یا با درخواست او باشد و زن برای انجام کار ها قصد تبرع نداشته باشد؛ یعنی به خاطر رضای خدا کاری انجام نداده باشد.

دادگاه زمانی اجرت المثل را مورد حکم قرار می دهد که توافق دیگری در خصوص امور اقتصادی میان زن و شوهر نباشد؛ چراکه اگر توافقی باشد، باید طبق آن عمل شود. اجرت المثل با شرط انتقال نصف دارایی قابل جمع نیست؛ زیرا شرط انتقال نصف دارایی توافقی بود و بر حکم قانون مبنی بر پرداخت اجر ت المثل مقدم است و در این مورد فقط به انتقال تا نصف دارایی حکم می شود.

منظور از نحله چیست؟

نحله در لغت به معنی بخشش و در اصطلاح حقوقی مبلغی است که دادگاه بر طبق شرایطی که در ادامه گفته می شود، مشخص می نماید که مرد باید به زن بپردازد. باتوجه به بند ب ماده 6 قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق زمانی که امکان مشخص اجرت المثل برای زوجه به دلیلی فراهم نباشد، باتوجه به مدت زمان زندگی مشترک و کار هایی که زن در طول زندگی انجام داده است، مبلغی به عنوان نحله برای او در نظر گرفته می شود.

البته به اعتقاد آقای دکتر کاتوزیان الزام شوهر به پرداخت نحله به جهت جبران خسارت زن در خصوص سوء استفاده شوهر از اختیار حق طلاق است. پس آنچه به زن داده می شود، حق اوست نه بخشش. به همین جهت شوهر به دادن نحله الزام می شود و اراده او در ایجاد و میزان آن هیچ اثری ندارد.

شرایط پرداخت نحله

1- برای مشخص کردن مبلغ نحله نیازی به کارشناسی نیست و قاضی با در نظر دریافت تعداد سال هایی که زوجین با هم زندگی نموده اند، نوع کار هایی که زن در خانه شوهرش انجام داده است و شرایط اقتصادی مرد مبلغی را مشخص می نماید.

2- یکی از شروط بسیار مهمی که در رابطه با استحقاق زن برای دریافت نحله وجود دارد، آن است که باید مرد دادخواست طلاق داده و برای این دادخواست عذر موجهی وجود نداشته باشد؛ بنابراین در زمان زندگی مشترک نحله به زوجه تعلق نمی گیرد و این حق صرفاً مربوط به زمانی است که مرد تقاضای طلاق داده باشد.

3- اگر زن از انجام وظایف زناشویی کوتاهی نموده است و یا هر دلیل دیگری که از منظر دادگاه برای طلاق موجه محسوب شود وجود داشته باشد، دیگر نحله به زن تعلق نمی گیرد.

زمان مطالبه اجرت المثل و نحله

قبلاً مطالبه اجرت المثل و نحله پس از طلاق پیش بینی شده بود؛ ولی از آن جایی که این قاعده علاوه بر این که مبنای صحیح حقوقی نداشت، مشکلاتی برای زن ایجاد می کرد و قابل انتقاد بود. برای حل این مشکل نظر مجمع تشخیص مصلحت نظام دریافت شد و مجمع به موجب قانون تفسیر تبصره های 3 و 6 قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب 1371 مقرر کرد که منظور از کلمه پس از طلاق در ابتدای تبصره 6 قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب سال 1371 مجمع تشخیص مصلحت نظام پس از احراز نداشتن امکان سازش توسط دادگاه است؛ بنابراین زوجه می تواند قبل از وقوع طلاق حق الزحمه کار هایی را که شرعاً به عهده او نبود و به دستور شوهر و با قصد دریافت حق الزحمه انجام داده است، از دادگاه بخواهد.

مدارک لازم برای دریافت نحله و اجرت المثل

1- اصل سند ازدواج در صورت نبود اصل سند باید کپی آن را از همان دفترخانه ای که عقد در آن اجرا شده است، دریافت نمایید.

2- اصل شناسنامه زن

3- اصل کارت ملی زن

تفاوت های نحله و اجرت المثل

اجرت المثل درواقع حق الزحمه کار هایی است که زن در منزل شوهرش انجام داده است؛ اما وظیفه ای در خصوص انجام آن ها نداشته است. در این حالت زن مستحق دریافت اجرت المثل است، مگر آنکه قصد انجام رایگان آن کار ها را داشته باشد که اثبات این موضوع بر عهده شوهر است. در حالی که نحله بخششی از جانب شوهر بود و لازم نیست حتماً زن بابت دریافت آن کاری انجام داده باشد.

شباهت های نحله و اجرت المثل

1- در هر دو طلاق باید به درخواست مرد انجام شده باشد.

2- درخواست مرد برای طلاق نباید به دلیل تخلف زن از وظایف همسری یا سوء اخلاق و رفتار او باشد.

3- قبل از اجرای صیغه طلاق می توان نسبت به دریافت این حقوق اقدام کرد و لازم نیست که بعد از طلاق پرداخت شود.

نمونه دادخواست مطالبه نحله یا اجرت المثل:

ریاست محترم دادگاه خانواده

با سلام

اینجانب به موجب سند عقدنامه شماره …………درتاریخ…………به عقد دائم آقای…………….. درآمده ام و از زمان آغاز زندگی مشترک به تاریخ……….. تا اکنون به دستور ایشان و بدون قصد تبرع، کلیه امور خانه داری اعم از آشپزی، نظافت و نگهداری و تربیت فرزندان را که به لحاظ شرعی و قانونی وظیفه اینجانب نبوده است، انجام داده ام؛ اما تا به امروز هیچ گونه مزدی بابت انجام این امور دریافت ننموده ام. حال از دادگاه محترم تقاضا دارم که مستند به مواد 336 قانون مدنی و ماده 29 قانون حمایت خانواده مبلغ نحله / اجرت المثل اینجانب مشخص و حکم به پرداخت آن توسط خوانده به علاوه جمیع هزینه های دادرسی صادر شود.