آرامگاه خواجه ربیع - مجله جگوار

آرامگاه خواجه ربیع، واقع در مشهد. بقعه ای هشت ضلعی با چهار ایوان بزرگ در وسط ضلعهای چهارگانه ی اصلی و چهار ایوان پشت بسته ی کوچکتر تزیینی در چهار گوشه ی پخ بنا. در دو جانب ایوانهای اصلی، اتاقهای مربع شکلی ایجاد شده است. در گوشه های شمال غربی و جنوب شرقی راه پله هایی برای رفتن به بام بنا جاسازی شده است. طرح داخل بنا یک بیست ضلعی و به عبارت دیگر مربعی با چهار شاه نشین در چهار جانب است. از وسط دیوار پشت ایوانهای چهارگانه ی اصلی، چهار ورودی به شاه نشینها راه می یابد. ورودی اصلی عبارتست از یک ایوان بلند که در دو سوی آن دو طاقنما در پایین و بالا ایجاد شده که در وسط طاقنماها در ورودی و پنجره ی مستطیل شکلی جاسازی شده است. نمای خارجی بنا از تزیینات جالب و چشم گیری برخوردار است که عمده ی تزیینات آن بصورت معلقی اجرا شده است. در اصل در زیر ایوان اصلی، کاشیهای زیر رنگی نفیسی وجود داشته است. تزیینات زیر سقف ایوان چه از نظر طرح و چه از نظر رنگ، از ترکیب و زیبایی فراوانی برخوردار است. اسپر بالای در ورودی و دو طرف آن کار گره ی زیبایی را عرضه می دارد. بر روی اسپر ایوان شرقی نیز کار گره ی جالبی دیده می گردد. گنبد خواجه ربیع با گریو بلند و تزیینات کاشیکاری، به مجموعه ی بنا جلوه ی خاصی می بخشد. گریو گنبد از پائین به بالا به شش باند و دوره تقسیم شده است. بر روی گریو دو کتیبه وجود دارد یکی بسیار عریض در مایه ی خط بنایی و دیگری به خط ثلث، که در بالای آن قطار بندی زیبایی اجرا شده است. گنبد دوپوش بنا تا صحن بقعه دارای 18 متر ارتفاع است. درون بقعه نیز دارای تزیینات جالبی است که از آن جمله است دو کتیبه به خط علیرضا عباسی، یکی به تاریخ 1026ق و دیگری که بر روی سنگ کنده که از آثار زیبای دوران صفویه است در وسط باغی بزرگ و باصفا برپا شده است که بر جلوه ی آن می افزاید. در منابع تاریخی از خواجه ربیع به نام ربیع بن خثیم (بر وزن قریش) یاد شده است. شخصیت مزبور از تابعین و یکی از هشت تن زاهدان نامدار تاریخ اسلام (زهاد ثمانیه) است. او دوست و تربیت یافته ی ابن مسعود، صحابی مشهور پیامبر اسلامی (صلی الله علیه و آله و سلم) است که در شروع خلافت حضرت علی (علیه السلام) در ری حکومت داشت. در جنگ صفین با چهار هزار سپاهی ایرانی به کمک حضرت علی (علیه السلام) شتافت و با معاویه به نبرد پرداخت. پس از آن از جانب حضرت امیر (علیه السلام) به حکومت قزوین منصوب شد. سال درگذشت او را میان سالهای 61 تا 63ق نوشته اند. حضرت رضا (علیه السلام) برای این شخصیت احترامی فراوان قائل بوده و به زیارت قبر او می رفتند. بنای بقعه ی خواجه ربیع به درخواست شیخ بهائی و دستور شاه عباس به دست الغ الرضوی خادم صورت پذیرفته است. این بنا به شماره ی 142 جزء لیست بناهای تاریخی ایران به ثبت رسیده است.

کتابنامه:

راهنمای خراسان، 142-143؛ بناهای تاریخی خراسان، 43. منبع مقاله :

گروه نویسندگان، (1391) دائرةالمعارف تشیع، تهران: حکمت، چاپ اول.