از ساری به کابل می رویم - مجله جگوار

[سرفه می نماید.] حالا قرنطینه ام که نکند ناقل باشم!

دوم

با مجیدسعیدی، عکاس خبرنگار که تماس گرفتیم، تازه از شمال برگشته بود. با هم درباره افغانستان گفت وگو نموده ایم. اما هنوز گفت وگوی او منتشر نشده، به مازندران رفت.

مجید سعیدی اهل خطر است. او در جنگ های زیادی عکاسی نموده؛ در عراق، افغانستان و لیبی حضور داشته است. پنج سال در افغانستان زندگی نموده و زندگی در شرایط پرخطر جنگی و بعد از جنگ را پشت سر گذاشته است، اما ویروس کرونا دشمنی است که دیده نمی گردد.

با او همراه می شویم. از افغانستان و هرات تا ساری و قائم شهر و آمل، منطقه چهاردانگه، دهستان های پشتکوه، گرماب و...

پشتکوه، از مناطق محروم مازندران است و همواره با مشکل دفن زباله روبه رو بوده است.

با او همراه می شویم؛ با هم به گورهای آهکی می رویم. سوگواری می کنیم. به جنگل های سبز سم پاشی شده می رویم. ما با او سرفه می کنیم، تب سنج می گذاریم، اضطراب بیماری می گیریم و به قرنطینه خانگی می رویم، شاید از این همراهی ناقل شده باشیم.

مجید سعیدی، برنده جوایز متعدد ایرانی و بین المللی است. او هفت بار جایزه اول جشنواره مطبوعات ایران را از آن خود نموده وآثار او در روزنامه ها و مجله های معتبر بین المللی هم چون تایمز، اشپیگل، لایف، نیویورک تایمز، واشنگتن پست، واشنگتن تایمز، مجله تایم و پاری مچ به چاپ رسیده است. او هم چنین برنده بیش از 20 جایزه معتبر عکاسی بین المللی در جهان است. جوایزی مثل جایزه تصویر سال آمریکا، جایزه حقوق بشر بنیاد هنری نَنِن آلمان، جایزه بین المللی رقابت عکس خبری چین، جایزه آرپی اس ژاپن، جایزه بنیاد وُرلدپِرِس هلند، نشان لوکاس دولگا فرانسه، جایزه کتاب سال فوتو اویدنس آمریکا، جایزه مستر فوتوژورنالیسیم ایتالیا، جایزه فتوپورتاژ فرانسه، جایزه بنیاد لوسی آمریکا و جایزه رابرت اف کندی آمریکا.

او حالا به عنوان عکاس آژانس گِتی ایمِیجِز مشغول کار است.

عکس: مجید سعیدی / دختری در افغانستان

سوم

• چه طور به مازندران رفتی؟

برای پنج روز از وزارت ارشاد برای عکاسی مجوز گرفتم و به این منطقه رفتم.

• اوضاع را چه طور دیدی؟

شهرها خلوت بودند، فقط عده ای که مجبور بودند برای کار بیرون می آمدند، اما به نظر اوضاع کنترل شده بود. در بیمارستان ها تخت های خالی دیدم و در روستاهایی که تردد نیست، بیماری نبود. اما مثلاً در برخی روستاها یک نفر به شهر رفته بود و بیماری را به روستا آورده بود و تعداد زیادی مبتلا شده بودند.

• بهداشت چه طور رعایت می شد؟

مردم رعایت می کردند. مثلاً در مراسم خاک سپاری دیدم اقوام آمده بودند، اما فاصله را رعایت می کردند.

اما مردم نباید شمال بفرایند. شما زیبایی جنگل و طبیعت را می بینید و خوشتان می آید، اما ویروس را نمی توانید ببینید.

• در عکس هایت، تصویری از ضدعفونی کردن جنگل دیدیم. مگر جنگل را ضدعفونی می نمایند؟

آن عکس من، در یک پارک جنگلی است که نیمکت ها و سطوحش را ضدعفونی کردند.

عکس: اینستاگرام مجید سعیدی / مرگ در اثر کرونا مرگ تلخی است

چهارم

• شما سایه روشن های زندگی افغان ها را دیده اید. یک تجربه محیط زیستی و یک تجربه کار هنری در افغانستان داشتید. نگاه شما به مردم افغانستان پس از این سال ها چه قدر تغییر کرد؟

خیلی مسرورم از این که چند سال از عمرم را در افغانستان زندگی کردم. شاید اگر در نیویورک زندگی می کردم، این قدر مسرور نبودم.

من در چند مقطع زمانی به افغانستان رفتم. اول سال 2000 میلادی رفتم که زمان طالبان بود و خیلی وحشتناک بود.آخری اش هم سال 2009 بود که رفتم و 6 سال زندگی کردم.

افغانستان، آشناترین کشور برای ایرانی هاست؛چون ما با افغان ها به دلیل هم زبانی نزدیک ایم.

می روی در کشوری که مثل خودت هستند، مثل خودت حرف می زنند، مثل خودت غذا می خورند و شاید در کشورهای دیگر چنین چیزی را نبینی.

مرزها ما را جدا کردند. ما همه یک ملت هستیم و لهجه ها تغییر نموده. یعنی کلمات عربی در ادبیات ما وارد شده و پشتو در زبان آن ها رفته. مثلاً در هرات شبیه ایرانی ها صحبت می نمایند، ولی در قندهار به زبان پشتو صحبت می نمایند. تاریخ مشترکی هم داریم و وقتی در جمعشان می نشینی، شعر فارسی می گویند و...

• چند درصد جوانان افغانستان به دانشگاه می فرایند؟

10درصد جامعه این طور است. پسرها خیلی زود باید بفرایند سرکار نان بیاورند و دخترها زود ازدواج می نمایند.

بیش تر، پسر دوست دارند، چون پسرها به اقتصاد خانواده یاری می نمایند. فرزندانشان از 14 و 15سالگی سر کار می فرایند و پول به خانه می آورند. هنوز که هنوز است، این است. پسرها می فرایند کار می نمایند و پول را می آورند به رئیس خانواده می دهند. جامعه کوچکی را دارند در خانواده اداره می نمایند.

• کدام شهر افغانستان را برای سفر پیشنهاد می دهید؟

بروید هرات را ببینید. هرات شهری است که جای خیلی از عظیمان بوده، بخشی از راه ابریشم بوده، پنج مناره زمان سلجوقیان و قبر خواجه عبدالله انصاری هم در هرات واقع است. کوچه پس کوچه های خوبی دارد و آدم های شیرین زبان. حمام ها و طلافروشی هایشان، همه چیزشان مثل قدیم خودمان است.

در هرات برقع کم تر است و همه خانم ها چادر رنگی می پوشند؛ چادر گلدار رنگی! اردیبهشت زمان خوبی برای سفر به هرات است.

بعد می توانید بروید مزارشریف که دیدنی های بسیاری دارد؛ چون زادگاه مولانا آن جاست. خانه و دانشگاهی که مولانا درس خوانده... اولین شعرای زن افغانستان آن جا زندگی نموده اند.

برخی از شهرهای افغانستان امن است، اما باید لباس عادی بپوشی.

عکس: مجید سعیدی

• محافظ داشتید؟

یک دوره ای بله. کلاً در افغانستان محافظ زیاد است و همه در حال محافظت هستند. البته باید بگویم اسم افغانستان که می آید، همه ترس و واهمه دارند که آن جا جنگ است و مردم کشته می شوند، ولی مردم افغانستان دارند زندگی می نمایند و مسرورند. حتی در روزهای تعطیل، به مراتب بیش تر از ایرانی ها در جنگل و بوستان به تفریح مشغول اند. در کابل، بولینگ بازی می نمایند. کافه هایشان پر است و مشغول کافه گردی اند. دانشگاه های زیادی هم دارند و جوان هایشان به دانشگاه می فرایند. بازی های سنتی جالبی هم دارند.

من به هرکسی توصیه می کنم برود و ببیند که افغانستان چه طبیعت بکری دارد. بکر و دست نخورده و قدیمی. در بدخشان، آدم هایی را می بینی که در ارتفاعات بالای دوهزار متری زندگی می نمایند. پوستشان خاص، فرهنگشان خاص است، مهمان نوازند و وقتی واخان می روی، یک چادرشان همواره برای میهمان است. از هرپنج خانه یکی برای مهمان است. اگر بین راه برسی به آن روستا، می آیند استقبالت؛ هرکسی که باشی، تو را می برند و از تو پذیرایی می نمایند.

در بدخشان خانه ناصرخسرو قرار گرفته است. خیلی از افغانستانی هایی که در ایران به دنیا آمدند، حاضر نیستند بفرایند کشورشان را ببینند. ولی این کشور واقعاً حیف است.

• در عکس های سیاه و سفید شما، علاوه بر تلخی ها و دردها، ما زندگی را می بینیم. بچه ها را می بینیم. بادبادک ها را و پختن شیرینی را می بینیم.

قطعاً من می خواهم زندگی را نشان بدهم. اگر قرار بود جنگ را نشان بدهم در کارهای من عکس های جنگی می دیدید. اما زندگی در کنار جنگ ادامه دارد. ایده من این است که تا زندگی ادامه دارد، شادی هست.

عکاسی مستندی که شما باید نقص و ضعف یک جامعه را نشان بدهی دیدن ندارد.

• کابوسی نداشتید؟ که مثلاً به دست طالبان بیفتید؟

یکی دوبار این رخ داد. مثلاً یک بار طالبان توی قندوز دعوتم کرد. دلهره داشتم. مرا با چشم بند می بردند. از این اتفاق ها می افتد و طبیعی است. شما در خیابان هم که راه می روی می گویی نکند دوربینم را بزنند.

• رابطه تان با فضای مجازی چه طور است؟

اینستاگرام خیلی خوب است، چون تو می توانی با عکس هایت نمایشگاه بگذاری. قبلاً می رفتی نمایشگاه پیدا می کردی و در نهایت 100 نه، 500 نفر می دیدند. اما الآن در اینستاگرام می گذاری و در یک ساعت، چندهزار نفر عکست را می بینند. این برای هرهنرمندی مهم است. ولی هرتکنولوژی که می آید، یک سری از آدم ها از آن استفاده منفی می نمایند.

عکس: مجید سعیدی / جنگ چه بر سر مردم افغانستان آورد.

• اینستاگرام، این توهم را ایجاد نموده که عکاسی کار آسانی است؟

بله، چون کار آسانی است. الآن بقال سرکوچه شاید از من بهتر عکاسی کند. دریافت عکس خوب، سهل و راحت شده، چون الآن شما عکس های زیادی می بینید. وقتی من آموزش می دیدم، اینترنتی نبود که عکس ببینیم. عکس دیدن خیلی سخت بود. الآن همه از خردسالی و بچگی دارند از خودشان و پدرومادر و سفرها و همه چیزشان عکس می گیرند و عظیم می شوند. با عکاسی آشنا می شوند و سریع به آن زیبایی شناسی در تصویر هم می رسند. این مهم نیست و خیلی هم خوب است. همین که عکاسی همه گیر شده عالی است و نکته مثبتی در جهانست.

فرق من و بقیه این است که باید کانسپ داشته باشم. در زندگی ام و کارهایم باید روایتی را بگویم. داستان بگویم. این می گردد فرق عکاس حرفه ای با کسی که تک عکس های خوبی می گیرد، ولی کارش چیز دیگری است و به عکاسی علاقه مند است.

• به نوجوان های علاقه مند به رشته عکاسی چیزی بگویید؟

می گویم غرور، آفت هنر است. اگر مغرور شوید و بگویید من کارم درست است، دیگر تمام شده اید.

کی بدش می آید از این که در جهان تشویق بگردد؟ بد نیست، اما این که برای جایزه عکاسی کنی، خطرناک است. حتی جنایت است که بروی درباره موضوعی مثل سیل عکاسی کنی که سال دیگر جایزه ببری! این دور از انسانیت است.

عکس: مجید سعیدی / بچه ها در افغانستان