افزایش خودکشی نوجوانان؛ این یک هشدار است

به گزارش مجله جگوار، هفته گذشته، وقتی پس از ماجرای پسر 11 ساله دیری و بعد نوجوانی در کنگان، با شیوا دولت آبادی، روانشناس و فعال حوزه حمایت از بچه ها گفتگو کردیم، یکی از سوال ها این بود: این ترس وجود دارد که نوع پرداختن به خبر خودکشی از قضا باعث تسری بیشتر آن شود و در میان کسانی که زمینه اش را دارند به الگو برداری بینجامد. در مورد گروه کودک و نوجوان خطر تقلید از همسالان در این حوزه چقدر جدی است؟ چقدر ممکن است گزینه خودکشی برای این گروه به عنوان یک راهکار در ذهن شان متبادر شود؟

افزایش خودکشی نوجوانان؛ این یک هشدار است

اعتماد در ادامه نوشت: دولت آبادی چنین امکانی را تایید کردو بعد به موضوع اهمیت بررسی و تحقیق در موارد خودکشی بچه ها و نوجوانان پرداخت: من در ایران با چنین تحقیقی روبه رو نشده ام، اما در سایر جا های جهان دقیقا در مورد خودکشی هایی که به صورت جمعی یا در فاصله زمانی نزدیک به هم هستند، تحقیق صورت می گیرد و به خصوص روی پیشینه بچه هایی که به اینجا می رسند و عوامل ایجادکننده قبلی تحقیق می کنند، چون این ها همه در اینکه بچه ها آن فکر را به عمل تبدیل کنند، نقش دارند.

ظرف یک هفته بعدی خبر دو مورد پرونده خودکشی دیگر در سنین پایین تر از 18 سال رسید؛ یک پسر 11 ساله در همدان، یک دختر 13 ساله در ارومیه. نیاز به بررسی و تحقیق از سوی نهاد های مسوول تبدیل به یک هشدار شده است؛ هشداری که دو نفر از مشاوران و روانشناسان با سال ها سابقه شناخت و کار در آموزش و پرورش آن را در این گزارش داده اند.

هشداری که می گوید آموزش و پرورش به جای کتمان نقش خودش و درگیر شدن در اینکه این دانش آموزان گوشی هوشمند داشته یا نداشته اند، باید به فکر احتمال ارتباط این موارد و برچیدن زمینه های افسردگی و اضطراب در بچه ها و نوجوانان باشد. در این میان البته پای نهاد های رسمی و اجتماعی دیگر هم به میان می آید. این گزارش یک هشدار است.

خبر خودکشی: نوک کوه یخ

محمد داوری، مشاور آموزش و پرورش و روانشناس سال هاست که در مدرسه و میان دانش آموزان مختلف کار کرده است. اینکه نشر خودکشی یک کودک در بوشهر می تواند یا نمی تواند تبدیل به سر حلقه یک سری از اتفاقات بسیار غم انگیز شود را این طور تحلیل می کند: رسالت رسانه ها قابل دفاع است، کسی نمی تواند بگوید چرا رسانه ها این خبر را منتشر می کنند، اما شکل انتشار قابل بحث است.

توجه به هشدار های کارشناسان در مورد نحوه اطلاع رسانی مهم است. از طرف دیگر خانواده ها باید کنترل کنند که بچه ها و نوجوانان چقدر مخاطب این رسانه ها هستند. مخاطب رسانه ها که در درجه اول کارشناسان و مسئولان و والدین هستند، نه نوجوانان. نظر من مشاور و روانشناس این است که خانواده ها باید این اخبار را مدیریت کنند، چون تردیدی نیست که این خبر ها تاثیر منفی دارند، عادی سازی می کنند و خودکشی را به عنوان یک راهکار نشان می دهند.

متاسفانه دولت به طور کلی و آموزش و پرورش به طور خاص در حوزه آسیب های اجتماعی به صورت کلی و باز به صورت خاص در بحث خودکشی، یک هراس فرافکنانه دارند. یعنی فکر می کنند اگر بپذیرند آن ها مقصرند. آسیب های اجتماعی دلایل متعددی دارند، ریشه های درازمدت دارند و نتیجه یک عامل و دوعامل سبب آن ها نمی شود. برای همین (دولت و آموزش و پرورش) باید شجاعانه و مسوولانه واکنش نشان دهند و عجولانه هم پاسخ ندهند.

اشاره داوری به تمرکز ناگهانی روابط عمومی آموزش و پرورش بوشهر و وزارتخانه آموزش و پرورش است که پس از ماجرای مرگ پسر 11 ساله دیری و حرف هایی که در مورد ارتباط آن با نداشتن گوشی هوشمند در شبکه های اجتماعی گفته می شد، تمرکزش را روی تکذیب این مساله گذاشتند: اصلا در صلاحیت روابط عمومی نیست که پاسخ بدهد نه! این دلیل خودکشی نبوده.

همچنان که در صلاحیت مثلا یک خبرنگار نیست که خودش بگوید دلیل این خودکشی گوشی همراه بوده است. ما تحلیل های کارشناسانه داریم، یک متخصص می تواند بگوید من حدس می زنم که به خاطر فقر، دسترسی نداشتن به فضای مجازی و امثال این ها زمینه ساز باشد. اما چنین تصمیمی در اختیار یک تیم کارشناسی است که تحقیق کرده و بعد رای کارشناسی صادر کند.

به نظر او اینکه هر کسی بلافاصله و بدون اینکه تخصص و اطلاعات کافی داشته باشد نظری می دهد یکی از مسائل آسیب رسان است. در فضای شبکه های اجتماعی البته اظهارنظر های فوری فراوان دیده می شود، اما همان طور که داوری می گوید آن را که نمی توان مانند کار حرفه ای رسانه کنترل کرد، موضوع این است که بخش های رسمی مانند آموزش و پرورش نباید رفتار مشابه شبکه های اجتماعی داشته باشند: در فضای جدی رسانه ای، در جایگاه کارشناسی و آن هم با مسئولیت حقوقی، مسئولان آموزش و پرورش باید دقیق، کارشناسانه، مسئولانه و شجاعانه ابراز نظر کنند. یکی روابط عمومی آموزش و پرورش بوشهر است، وظیفه اش اطلاع رسانی است نه اظهارنظر کارشناسی. اصلا او حق ندارد بگوید نه دلیلش گوشی نبوده! شما باید واقعیت ها را بگویید و فقط همین.

پس از ماجرای محمد، اول یک خبر خودکشی از کنگان رسید سپس در روز های بعد نوبت به ارومیه و همدان رسید. سه مورد بعدی همه در سنین زیر 18 سال بودند، حالا و با درنظر دریافت این خبر های غم انگیز پشت سر هم آیا از دید او می شود درخواست داد که تحقیق مشخصی صورت بگیرد تا این موارد خودکشی یا دست کم مشکوک به خودکشی تحقیق شود؟ صددرصد، ببینید خودکشی سه، چهار نوجوان در این فاصله اندک، نوک کوه یخ آسیب های اجتماعی و روانی در حوزه نوجوانان است. این نوک کوه یخ هشداری است برای اینکه هر کسی، هر کاری که از دستش برمی آید، انجام دهد.

در راس این همه کسانی که می توانند کاری انجام بدهند پای آموزش و پرورش به میان می آید: این ها نوجوان هستند، در دست آموزش و پرورش هستند، آموزش و پرورش هم در همه اداراتش ساختاری به نام مشاوره و آسیب های اجتماعی دارد. پس مخاطب اصلی آموزش و پرورش است.

در درجه دوم؛ چند سالی است که برای پیشگیری از آسیب های اجتماعی دستگاه هایی مشغول همکاری هستند مانند بهزیستی، نیروی انتظامی، قوه قضاییه و وزارت کشور. طرح نماد به عنوان ساختار همکاری مشترک برای این ها تعریف شده و به نظرم تمام این دستگاه هایی که متولی پیشگیری و درمان آسیب های اجتماعی هستند، مسئولیت مشترکی هم دارند.

او اشاره می کند که این همکاری به خواسته بالاترین سطوح مدیریت کشور شکل گرفته و این یعنی که نیاز به پیگیری این مسائل احساس شده، اما به نظر او در عمل کار چندانی صورت نمی گیرد، چون اراده قوی برای حل مسائل وجود ندارد و بودجه های مناسبی اختصاص داده نمی شود: این یک وظیفه علمی، اخلاقی و اجتماعی برای همه است و یک وظیفه حقوقی، رسمی و قانونی برای دولت به صورت عام و برای دستگاه هایی که شمردم به صورت خاص و برای آموزش و پرورش به صورت ویژه.

محمد داوری، مشاوری که سال هاست در آموزش و پرورش مشغول به کار است، می گوید که یکی از بخش های مهم این وظیفه هشدار دادن است نسبت به شرایط آسیب های اجتماعی: به نظرم این هشدار باید این قدر جدی باشد که یک شرایط قرمز در حوزه آسیب های اجتماعی به خصوص در حوزه کودک و نوجوان اعلام شود، کسانی که حمایتی از آن ها نمی شود. به ویژه بچه ها و نوجوانانی که خانواده های شان هم در حمایت از آن ها ناتوانند؛ نه توان علمی اش را دارند، نه توان فرهنگی و نه توان اقتصادی. این ها بی پناهند.

این نوجوان بی پناهی که خودکشی می کند اگر به دنبال مقصرش باشیم به لیست بلند بالایی می رسیم نه اینکه فقط متوجه معلم و مدیر مدرسه شود. نگاه ها باید از بالاترین مقام های کشور این مقصران را ببینند تا بعد به مدرسه و مدیر و معلم برسند.

آموزش و پرورش راه را اشتباه می رود

مهرداد امیری، روانشناس و عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان است. سوال از او این است: در این شرایط سخت کشور، خانواده ها و حالا که سه، چهار پرونده خودکشی یا مشکوک به خودکشی نوجوانان باز است، آیا نیازی می بینید که نهاد یا نهاد هایی دست به کار تحقیق و بررسی بزنند که شاید دلایل مشترکی در این میان وجود داشته باشد؟ در حوزه خودکشی نوجوانان باید بگوییم که فعالیت هایی در حوزه پیشگیری از خودکشی صورت بگیرد.

اول اینکه در چنین مواردی تمام ما مسئولیم. وقتی اتفاقی در سیستم اجتماعی ما رخ می دهد تک تک ما مسوول هستیم. مگر می شود جامعه انسانی خودش را جدا از یکی از اعضای این پیکر بداند؟ من به این موضوع به عنوان یک موضوع اجتماعی نگاه می کنم، نه یک موضوع فردی. ببینید اگر از یک مورد خودکشی تقلید هایی اجرا شده باشد، می تواند نشان دهنده اعتراض باشد، خودکشی در نوجوانان هزاران عامل دارد که یکی از مهم ترین شان می تواند افسردگی مزمن باشد.

می تواند اضطراب های انباشته شده باشد و تنها یک عامل محرک و تکانه آن می شود. اما جدای از آن ها هم می شود نوعی اعتراض به سیستم اجتماعی، به تقسیم نشدن عادلانه ثروت و محبت باشد. کسی که جان عزیزش را از خودش می گیرد یعنی هیچ امیدی برایش نمانده و برای همین است که اگر قرار است پژوهشی در این مورد صورت بگیرد باید روی پیشگیری متمرکز شود..

اما صحبت کردن از مسئولیت تمام افراد اجتماع به معنای سلب مسوولیت اساسی از ارگان ها و نهاد ها نیست. امیری توضیح می دهد: یک سری از ارگان ها به صورت مستقیم مسئولیت دارند، چون در این مورد آموزش دیده اند: از دانشگاه ها، مشاوران آموزش و پرورش و بهزیستی کشور انتظار می رود که به صورت فعال عمل کنند و حتی از قبل چنین پژوهش هایی را انجام داده باشند. در این میان دامنه مسئولیت آموزش و پرورش تا کجاست؟ آموزش و پرورش از ابتدا راه را اشتباه رفت.

(در مورد محمد) آموزش و پرورش به خاطر اینکه تجربه ندارد و تمرین نکرده و در مورد عوامل زمینه ساز خودکشی کار نکرده، می آید بلافاصله می گوید که من نبودم! خب تو نبودی، کی بود؟ اشتباه بزرگ سیستم آموزش و پرورش کشور ما این است که می خواهد از مقصر بودن فرار کند.

بعضی سیستم ها و شبکه های خارج از کشور می خواهند از مرگ این نوجوانان به سود خودشان بهره ببرند. من فکر می کنم هر کسی که سعی دارد دیگری را مقصر جلوه دهد یا تمام تقصیر را از سر خود باز کند به یک میزان مقصر هستند.

اول باید بپذیریم که این رخ داده؛ اتفاق نامیمون و ناراحت کننده ای که به بخشی از پیکره جامعه ما آسیب رسانده است. حالا چه کار کنیم؟ بهترین راه این بود که آموزش و پرورش اول از همه عذرخواهی می کرد که به عنوان یک ارگان مسوول حتما در بخش هایی کارش را خوب انجام نداده که چنین اتفاقاتی رخ داده است. بعد بهزیستی و سایر نهاد ها پیش می آمدند، اگر هر کسی بخشی از مسئولیت را بر عهده می گرفت برای مردم هم بیشتر قابل قبول می بود، آن وقت می شد گفت که حالا به دنبال پیشگیری از موارد مشابه خواهیم بود..

اما در اینجا و در جهانی واقعیت بحث یکی از ویژگی های به قول او خاص جهان سوم در مورد حوزه سلامت روان و خودکشی و اتفاق های مشابه می رسد: در جهان سوم به دنبال دلیل این اتفاقات نمی گردیم، در آن لحظه می خواهند آن شرایط سپری و فعلا آرامش برقرار شود. خب به چه قیمتی؟ که بعدا شدیدترش تکرار شود؟ همین دو سال پیش در تهران دانش آموزی به خاطر دعوای پدر و مادرش خودش را از بلندی انداخت و از بین رفت، این اتفاق در مدرسه هم رخ داد، قبلش به دوستش هم گفته بود که می خواهم خودم را بکشم. چرا ما بچه ها را آموزش نمی دهیم که تا چنین حرفی را می شنوند فورا بروند پیش مشاور مدرسه و بگوید مراقب فلانی باشید. کسی که حرف خودکشی را می زند گام اول را برداشته است.

منبع: فرارو
انتشار: 14 آذر 1399 بروزرسانی: 14 آذر 1399 گردآورنده: hoseinjaguar.ir شناسه مطلب: 1326

به "افزایش خودکشی نوجوانان؛ این یک هشدار است" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "افزایش خودکشی نوجوانان؛ این یک هشدار است"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید