غار کلماکره؛ معدن گنج های باستانی - مجله جگوار

لرستان سرزمین کوه ها، آبشارها، غارها، پل های باستان، جنگل های بلوط و طبیعت بکر کوهستانی است که بهشت هر طبیعت گرد و کوهنورد ایرانی به شمار می رود. این سرزمین زیبا گنجینه ای غنی از یادها و آثار کهن و باستانی نیز می باشد. یکی از گنجینه های طبیعی و باستانی موجود در استان لرستان که در شهرستان پلدختر و در نزدیکی روستای طاق ملک حسین در قلب کوه مله واقع شده است، غار طبیعی باستانی کلماکره است. جالب است بدانید این غار کلماکره به دلیل داستان های پر رمز و راز موجود در آن بسیار معروف شده و تا مدت ها بر سر زبان ها بود. ماجرای کشف غار که در گزارش های مختلف با داستان های متفاوت بیان شده است به شکل کاملاً اتفاقی رخ می دهد، زیرا این غار بسیار صعب العبور است و برای رفتن به داخل غار باید با طناب ده متر را در دره پایین بروید همچنین به دلیل جلو بودن پیشانی غار از دهانه، تا زمانی که از پیشانی غار عبور نکنید نمی توانید غار را مشاهده نمایید. به همین دلیل به شکل کاملاً اتفاقی غار توسط یکی از افراد بومی منطقه کشف می گردد، وجود سکه های طلا و اشیا قیمتی در غار و پخش شدن خبر آن باعث هجوم مردم و قاچاقچیان عتیقه به منطقه گشت. کوتاهی مسئولین و هجوم سریع غارتگران باعث شد تا زمانی که کارشناسان میراث فرهنگی به منطقه وارد می شوند کوچک ترین اثری از اشیا باستانی موجود در این غار باقی نماند.

دهانه غار در چند نوبت توسط میراث فرهنگی برای تحقیقات بیشتر با بتون بسته می گردد؛ که افراد سودجو با استفاده از مواد منفجره برای غارت بیشتر دست به تخریب غار می زنند. امروزه نه تنها از آثار باستانی موجود در غار دیگر اثری نیست بلکه تخریب های اجرا شده توسط افراد سودجو نیز زیبایی های طبیعی موجود در غار شامل استالاگمیت ها و استالاکتیت ها فراوان آن که به شکل فوق العاده زیبا و منحصر به فرد درون غار وجود داشته نیز تا حدودی تخریب شده است. سیل عظیم مردم برای غارت غار متاسفانه مانع از به دست آمدن اطلاعات دقیق در خصوص غار و دلیل وجود اشیا باستانی در غار شد تا جایی که کارشناسان باستان شناسی باور داشتند، اشیا موجود در غار مربوط به دوران هخامنشیان و ساسانیان است که برای جلوگیری از غارت سرمایه های ملی در زمان حمله اسکندر از شوش به این مکان انتقال داده شده است. این باور در خصوص اشیا موجود در غار کلماکره وجود داشت تا زمانی که نمونه هایی از آثار غارت شده از این غار از دست مال خرها و قاچاقچیان کشف و ضبط و برای کارشناسان میراث فرهنگی ارسال شد.

در بین این اشیا کتیبه ای وجود دارد که با آنالیز بر روی این کتیبه در تحقیقات جدید معین شده است که گویا این اشیا مربوط به حکومت یا خاندانی به نام سمتی (سامارتوره) است که تا قبل از این مدرکی از وجود چنین حکومتی در ایران ثبت نشده بود؛ اما در این کتیبه نام هفده پادشاه از این خاندان ثبت شده است. گویا این سلسله توسط آمیریش فرزند دابالا که پادشاه اول خاندان است، پایه گذاری می گردد و تا زمان پادشاه هفدهم به نام اون ساک ادامه داشته است. بنا به تحقیقات اجرا شده این پادشاهان بر منطقه ای کوچکی در جنوب لرستان فرمانروایی نموده اند و احتمالا این موضوع معین می نماید این منطقه از کشور در تمام دوران فرمانروایی پادشاهان ایلام تماماً زیر سلطه ای آنها نبوده است. بیشتر اشیاء کشف شده در این غار از جنس فلز مخصوصا نقره به صورت پیکره های توخالی از حیوانات و جانوران اساطیری و افسانه ای ایران و ظروف سفالی است. تنها سه ماسک طلایی پیدا شده در این غار از نظر جنس و شکل با دیگر اشیای موجود در غار هماهنگی ندارند. هرچند که بعضی معتقد هستند وجود این ماسک ها می تواند نشانه برگزاری آیین و یا جشنی مانند بالماسکه در ایران کهن باشد؛ اما این موضوع بسیاری از کارشناسان را متقاعد ننموده است. با این وجود هنوز راز این ماسک ها به شکل یک معما باقی مانده است. ظروف نقره ای پیدا شده در این غار به شکل حیوان های توخالی با وجود یک سوراخ در سر آنها حیوان مشاهده می شوند؛ که نشان می دهد از این ظروف برای نگهداری مایع یا روغن مقدس برای مراسم خاصی مورد استفاده قرار می گرفته است.

تحقیقات اجرا شده درون غار نشان می دهد که گویا غار کلماکره، مکان مقدس یا محل تدفین اجساد خاندان سمتی بوده است. در این غار 15 مقبره کشف شده است، بنابراین این احتمال وجود دارد که اشیاء کشف شده در این غار مروبط به افراد دفن شده در غار باشد. (معمولا چنین روش هایی برای دفن مردگان در گذشته مرسوم بوده است.) از شواهد موجود در غار معین است که تا مدت ها نگهبانانی از این قبر ها و اشیا محافظت نموده اند. هنگامی که وارد غار می شوید، تالار اول غار را مشاهده می کنید که به دلیل وجود نور بیرون تا چند متر کاملا روشن است، در همان ورودی غار اتاقکی به وسعت 2 متر و ارتفاع حدود 80 سانتی متر از سنگ قلوه، گل رس و کاه درست شده که گویا محل استراحت نگهبانان بوده است. در این تالار اسکلت های پراکنده انسان و حیوانات مانند بزکوهی و حیوانات شکاری مشاهده شده که تحقیقات نشان داده است این استخوان ها مربوط به دوران غارنشینی انسان ها نبوده است.

نمونه ای از آثار یافت شده در غار

بعضی معتقدند آثار موجود در غار معین می نماید که چهار نگهبان برای حفاظت از اشیاء و مقبره ها در این محل زندگی نموده اند؛ که البته بعضی از کارشناسان با این نظریه به شدت مخالف هستند. بعد از تالار اول و عبور از یک دهلیز 80 سانتی، تالار دوم واقع شده است. ظروف سفالین شکسته و کوزه های بسیار عظیم که بر روی ستون های تالار قرار داشته است نشانه می دهد که افرادی در غار زندگی نموده اند و مواد غذایی خود را در این مکان و این ظروف نگهداری می نموده اند. با وجود اینکه ظروف سفالی با آهک پوشیده و محکم در ستون های غار قرار داشته اند، اما متاسفانه امروزه از این ظروف هم اثری نیست و آن ها نیز غارت شده اند. بعد از تالار دوم، با عبور از ارتفاعی حدود 5 تا 6 متر تالار سوم و چهارم غار وجود دارد، تالار های سوم و چهارم غار را آب به صورت آب چاله فرا گرفته، البته در بخش های از تالار دوم نیز آب چاله وجود داشته است که بر اثر انفجار های غیر قانونی بخش های از این آب چال ها خشک شده اند. متاسفانه به غیر از اشیاء غارت شده در غار، آسیب وارد شده به آب چال های غار و نیز از بین رفتن چکیده ها و چنماینده های زیبای غار که برای هر ایرانی و طبیعت گردی مایه تاسف است، تنها درخت انجیر گونه ای که در ورودی غار نیز وجود داشته است و اسم این غار از روی آن درخت برداشته شده نیز از بین رفته است. کلما به معنی پناهگاه بزکوهی و کره نام نوعی درخت انجیر است که قبلاً در مقابل ورودی غار قرار داشته است. به همین دلیل این غار کلماکره نامگذاری شده است.

اشیاء کشف شده از غار کلماکره

اشیاء موجود در این غار به قدری متنوع و فوق العاده فراوان بوده اند که آن ها را ششمین گنجینه ای باستانی دنیا می شناسند. متاسفانه از این همه آثار و اشیا تنها قطعات خورد شده فلز توسط کارشناسان میراث فرهنگی کشف می گردد، اما بخشی از اشیا موجود در این غار بعد ها از دست قاچاقچیان خارج می گردد و تعدادی از این اشیا را که غالباً از جنس نقره و فلز هستند را می توان در موزه خرم آباد و موزه ملی ایران، موزه ایلام و تبریز مشاهده نمود. جالب است بدانید چیزی حدود 2300 اثر از این آثار در موزه های فرانسه، لندن، آمریکا و سرتاسر دنیا نگهداری می شوند. از مشهورترین اشیاء کشف شده در این غار می توان به شیردال، عقاب با شکار خرگوش و دیگر آب افشان آب های مقدس به شکل حیوان اسطوره ای از جنس نقره اشاره نمود.

این غار پررمز و راز که هنوز هم داستان واقعی آن به شکل کامل معین نشده است دارای چهار تالار، یک دهانه ورود، عمق 600 متری و ارتفاع متغییر از 1 تا 17 متر با دیواره های عموماً آهکی، یکی از غار های طبیعی و مکان های تاریخی استان لرستان به شمار می رود که در سال های اخیر مسئولان لرستان تصمیم گرفته اند بر روی این غار سرمایه گذاری نموده و دسترسی به این مکان را برای علاقمندان آسان نمایند. در حال حاضر برای رفتن به این غار باید بعد از دو ساعت کوه پیمایی حرفه ای ده متر را با استفاده از تجهیزات و طناب از یک دره پایین بروید تا به دهانه غار برسید؛ بنابراین امروزه این غار تنها میزبان کوهنوردان حرفه ای و علاقمندان به پژوهش های باستانی است. (البته اگر قاچاقچیان و غارتگران قبلی این غار را نادیده بگیریم.) به امید روز که به آثار باستانی و طبیعت موجود در کشورمان بیشتر توجه گردد.