نسخه نامزد سابق جایزه نوبل اقتصاد برای دولت ایران در مواجهه با کرونا - مجله جگوار

به گزارش خبرنگاران پرفسور محمد هاشم پسران استاد بازنشسته دانشگاه کمبریج و صاحب کرسی عالی اقتصاد جان الیوت در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی اعتقاد دارد: فاصله گذاری اجتماعی در کنار سیاست های مالی و همکاری مردم سه بازویی هستند که به کاهش اثرات ویروس و بازگشت هر چه سریع تر اقتصاد بر مدار اصلی کمک خواهند کرد. در غیر اینصورت به دلیل شرایط خاص مالی کشور، طولانی شدن شوک تقاضا اثرات جبران ناپذیری را بر اقتصاد کشور خواهد داشت.

اولین قربانی مالی کرونا

خسارت انسانی کرونا برای مردم ملموس شده است اما نخستین قربانی کرونا در حوزه اقتصاد کجاست؟

محمد هاشم پسران در گفت وگو با شبکه تصویری اقتصاد ایران (اکوایران) درباره چالش های مالی ناشی از کرونا و راهکارهای آن صحبت کرده است. به گفته این اقتصاددان برجسته در وجه، مالی ویروس کرونا نخست بر سطح اشتغال جامعه اثر گذار خواهد بود.

به گفته استاد دانشگاه کالیفرنیای جنوبی، کرونا می تواند با توجه به نسبت اشتغال به کل جمعیت هر کشور اثرات متفاوتی داشته باشد. او برای باز کردن این نکته به مقایسه ایران و آمریکا پرداخت و گفت: به عنوان مثال در آمریکا نسبت اشتغال به کل جمعیت 60 درصد است. اما این نسبت در ایران به دلیل جوان تر بودن جامعه، حدود 30 درصد است، بنابراین به نظر می رسد اثر کرونا بر اقتصاد ایران از این منظر در مقایسه با آمریکا کمتر است.

پسران با تاکید بر اینکه محاسبات نشان می دهد که در کوتاه مدت امکان دارد بیماری کرونا سطح اشتغال را تا 20 درصد کاهش دهد، گفت: از آنجا که مردم شغل خود را از دست داده اند، دولت باید به افراد آسیب پذیر کمک کند. این اقتصاددانان سیاست حمایتی از آسیب پذیران را الگویی عام در تمامی کشورها در معرض کرونا معرفی و اظهار کرد: نیاز است که سیاست های حمایت از اشتغال در این زمان از سوی سیاست گذاران طراحی شود.

دو جنبه کرونا بر اقتصاد تحریمی

هاشم پسران در بررسی آثار کرونا در اقتصاد تحریم شده ایران دو نما را به تصویر کشید. در نمای نخست تحریم درآمد نفت، اقتصاد ایران را از دو سال گذشته تحت تاثیر قرار داده و حال که کرونا قیمت نفت را تحت تاثیر قرار داده به نظر می رسد شوک ناشی از آن بر اقتصاد ایران در مقایسه با دیگر کشورها دفعتی نباشد.

پسران در بررسی جنبه دیگر اثر کرونا در دوران تحریم گفت: از جنبه دیگر، اعمال تحریم ها در سال های اخیر، باعث شده اقتصاد آسیب پذیر باشد و شوک دیگری مانند کرونا ضربه سختی به پیکره اقتصاد ایران وارد کند. از این منظر سیاست گذار باید تدابیری اتخاذ کند که اثر شوک ویروس کرونا را بر اقتصاد تحریمی ایران کاهش دهد.

چهار گام برای مقابله با شوک کرونا

این اقتصاددان برجسته ایرانی در ادامه صحبت های خود معتقد است که سیاستمداران ایرانی با ارزیابی شرایط اقتصاد ایران باید چهار گام اساسی برای مقابله با شوک کرونا اتخاذ کنند. از نگاه او ویروس کرونا هم از جهت عرضه و هم از جهت تقاضا باعث انقباض می شود. بنابراین دو گام نخست ایجاد سیاست هایی است که این انقباض را کمتر کند. در گام سوم باید به صورت هدفمند افرادی که به سبب شیوع ویروس کرونا بیکار شده اند را به سمت مشاغل پر تقاضا سوق داد. در گام آخر، سیاست های کنترل شیوع کرونا نظیر فاصله گذاری اجتماعی باید به صورت فعال ادامه یابد.

گام نخست: تحریک تقاضا

به گفته هاشم پسران، اگرچه کرونا بر دو وجه اقتصاد یعنی عرضه و تقاضا اثر گذار خواهد بود اما به دلیل کوتاه مدت بودن شوک آن، سیاست گذار باید بیشتر به شوک سمت تقاضا توجه کند در نتیجه باید بسته هایی برای افزایش تقاضا طراحی کند. سیاست های کینز نشان می دهد که کاهش تقاضا اثر تکاثری بر اقتصاد دارد. اگر جلوی کاهش تقاضا گرفته نشود میزان بیکاری به مراتب بیشتر می شود. او معتقد است سیاست های سمت تقاضا باید دو ویژگی را در بر بگیرند، اول اینکه تا 80 درصد درآمد افرادی که شغل خود را از دست داده اند یا از دست خواهند داد را پوشش دهد و از سوی دیگر برای اقشار ضعیف و کم درآمد جامعه نیز یارانه جدیدی تصویب شود. این کمک ها در این راستا خواهد بود که افراد جامعه بهتر شرایط قرنطینه را رعایت کنند و کمتر نگران معیشت خود باشند. البته باید اعطای یارانه ها در بازه زمانی کوتاه مدت در نظر گرفته شده و تعهد دائمی برای تزریق یارانه نقدی از سوی دولت ایجاد نشود.

این استاد دانشگاه معتقد است که سیاست های تحریک تقاضا نیاز به ابزار دارد. در مورد ایران این نگرانی وجود دارد که فرایند کاهشی تورم متوقف شود. اما از نگاه هاشم پسران دولت نباید نگران اثر تورمی چاپ پول برای تامین منابع بسته های حمایتی باشد. چون اولا این فشار کوتاه مدت خواهد بود و ثانیا اثر کاهش تقاضا بر اقتصاد ماندگاری بیشتری نسبت به شوک تورمی خواهد داشت. از سوی دیگر در بسکمک از کشورهای پیشرفته از اوراق قرضه برای تامین منابع مالی دولت استفاده می شود.

اقتصاد ایران بازار سهام به نسبت کوچک و داخلی دارد که در حال حاضر با استقبال قابل توجهی روبرو شده و نگرانی ها را از حیث شکننده بودن آن افزایش داده است. در نتیجه باید اوراق دولتی جذابیت بیشتری از بازار سهام داشته باشد که بتواند مورد استقبال قرار گیرد. به گفته او باید تعدیلی بین نقدینگی و اوراق قرضه ایجاد شود. اینکه چند درصد آن اوراق باشد باید توسط دولت و بانک مرکزی تعیین شود. روزانه مشاهده کنند که چقدر می توانند از طریق اوراق قرضه نقدینگی ایجاد شده برای کرونا را پوشش دهند.

در ایران نقدینگی وجود دارد که مردم می خواستند در بازارهای ارز و طلا و سهام سرمایه گذاری کنند که اگر ترغیب شوند که پول های خود را به طرف اوراق قرضه دولتی ببرند کمک بیشتری به حفظ ثبات مالی می کند.

البته شاید این کار یک وظیفه اجتماعی نیز باشد چون وظیفه همه ماست که کمک کنیم تا شرایط سریع تر به حالت عادی برشود.

گام دوم: تحریک عرضه

در کنار سیاست های تحریک تقاضا لازم است که سیاست گذاری در جهت بهبود عرضه در اقتصاد نیز انجام شود. هاشم پسران معتقد است که دولت باید سیاست گذاری در جهت تامین کالاهای اساسی انجام دهد. ممکن است در زمان شیوع کرونا چرخه تولید با اختلال روبه رو شود. بنابراین باید اختلالات و مسائل شناسایی شده و تولید کالاهای اساسی مانند مواد غذایی کاهش پیدا نکند. از سوی دیگر کالای خدماتی مانند آموزش نیز مورد توجه دولت باشد. مردم در این شرایط نیازمند آموزش های کافی برای مقابله با ویروس کرونا هستند.

گام سوم: هدایت و مدیریت مشاغل

به واسطه شیوع بیماری کرونا بسکمک مشاغل با کسادی روبرو شده اند. پروفسور هاشم پسران با تاکید بر اینکه دولت باید از افرادی که بیکار شده اند حمایت کند بر این نکته اشاره دارد که می توان برخی از افراد را به سمت مشاغل پر تقاضای دیگر هدایت کرد. به عنوان مثال گردشگری یکی از اصنافی است که به دلیل شیوع کرونا در تمام جهان با بیکاری روبرو شده است، می توان افرادی که در این میان بیکار شده اند را به سمت مشاغلی مانند نگهداری از افراد کهنسال که در این شرایط نمی توانند از خانه بیرون بفرایند سوق داد. علاوه براین، برخی شرکت های فروش کالای اینترنتی نیز می توانند نیرو استخدام کرده و برخی از افراد بیکار مشاغل دیگر را جذب کنند. این اتفاق در مورد شرکت آمازون رخ داده است که در سه هفته گذشته 100 هزار نیروی جدید استخدام کرده است.

گام چهارم: سیاست های کنترل شیوع کرونا

آمار ها نشان می دهد که فرایند شیوع ویروس کرونا در کشور طی دو هفته اخیر با کاهش همراه بوده است. اما باید به این نکته توجه داشت که اگر سیاست های مبتنی بر فاصله گذاری اجتماعی رعایت نشود می تواند دوباره شیوع پیدا کند. محمد هاشم پسران با اشاره به کاهشی شدن شتاب شیوع ویروس در کشور به این نکته اشاره کرد که این بیماری به صورت ناگهانی از بین نخواهد رفت و بنابراین فقط سیاست های مالی بر بازگشت شرایط به حالت عادی اثر ندارد. بلکه مردم و سیاست های اجتماعی نیز بر کاهش اثر این ویروس موثر است.

علاوه براین او به این نکته اشاره دارد که با توجه به اطلاعاتی که از ویروس های مشابه کووید-19 در دسترس است، احتمالا این ویروس حدود سه ماه ماندگار خواهد بود و با گرم شدن هوا کاهش پیدا می کند. هرچند باید به این نکته توجه داشت که این ویروس باید در سطح جهان کنترل شود و تا آن زمان نباید منتظر بازگشت شرایط به حالت عادی بود.اما این نکته نیز مهم است که بعد از سه ماه چطور اقتصاد کشور به حالت عادی برشود. درواقع همسو بودن سیاست های مالی و اجتماعی و همکاری مردم کمک می کند که با شتاب بیشتری به حالت عادی برگردیم.

او معتقد است در این میان وظیفه اجتماعی حکم می کند تا همه دست به دست هم داده تا شرایط زودتر عادی شود. چرا که اگر در مدت 3 ماه آینده ویروس کنترل نشود اقتصاد ایران تاب شوک منفی تقاضا برای بلند مدت را نخواهد داشت.

نسخه تصویری گفت وگوی محمد هاشم پسران در شبکه اینترنتی اقتصاد ایران (اکو ایران)www.ecoiran.com موجود است.